ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΓΙΑ ΚΑΤΗΧΗΣΗ

Κάποτε ένας άγιος της Εκκλησίας ονόμασε τις εικόνες «βιβλία των αγραμμάτων». Κάποιος που δε γνωρίζει γράμματα μπορεί να δει όχι μόνο τα γεγονότα της σωτηρίας του ανθρώπου αλλά και τα βαθύτερα νοήματά τους. Οι εικόνες ενεργοποιούν την αίσθηση της όρασης και της μνήμης και στρέφουν τον νου προς τον ουρανό σύμφωνα με το «Συνοδικό της Ορθοδοξίας».

Οι εικόνες αποτελούν παράθυρα προς τον ουρανού. Και μάλιστα τα ανοιχτά παράθυρα. Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο το ανοιχτό παράθυρο είναι αυτό που διοχετεύει το φως μέσα στο χώρο. Το ανοιχτό παράθυρο οδηγεί το βλέμμα μας, το νου και τη διάθεσή μας προς τα έξω. Μας δίνει την προοπτική να αναζητήσουμε το φως και τον καθαρό αέρα. Έτσι και η εικόνα, μας δείχνει έναν άλλο, παράξενο κόσμο γεμάτο φως, την πολιτεία του ουρανού.

Παρατηρώντας μια βυζαντινή εικόνα θα δει κανείς αλλόκοτα πράγματα. Αντίστροφη προοπτική των κτηρίων. Άλλοτε, η ίδια μορφή να παρουσιάζεται δύο και τρεις φορές σε διαφορετικές ηλικίες, σε διαφορετικές καταστάσεις, μορφές περίεργες, ψηλόλιγνες, άλλοτε τεράστιες και άλλοτε μικρότερες χωρίς ίχνος προοπτικής, που θα πρόδιδε κάποιο στοιχείο φυσικότητας. Ο αγιογράφος δεν ενδιαφέρεται να αποτυπώσει το γεγονός της σωτηρίας στην ιστορική του διάσταση, αλλά να διδάξει κάτι βαθύτερο∙ πόσο όμορφος μπορεί να γίνει ο κόσμος και ο άνθρωπος βλέποντας προς την Βασιλεία του Ουρανού. Είναι δηλαδή, εικόνες που προσφέρουν πρότυπα ζωής και δράσης για την μεταμόρφωση του κόσμου και του ανθρώπου. Για το λόγο αυτό στις δύο διαστάσεις του μήκους και του ύψους, εμείς, ανάλογα με το πώς θα τοποθετηθούμε κοιτάζοντας μια βυζαντινή εικόνα, δεχόμενοι η μη την κλήση του Χριστού, προσθέτουμε την τρίτη διάσταση, αυτήν του βάθους. Το βάθος είναι η προσωπική μας διάσταση μέσα στην εικόνα. Αυτή η προσωπική τοποθέτηση κάνει τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης να αναφέρει «Είδα πολλές φορές ζωγραφισμένη σε εικόνα τη σκηνή που ο Αβραάμ οδηγεί τον γιο του Ισαάκ στη θυσία και πάντοτε δάκρυζα, γιατί με τόσο παραστατικό τρόπο η τέχνη με οδήγησε να καταλάβω τι συνέβη.» (Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Περί θεότητας Yιού και Πνεύματος και εις τον Αβραάμ)…

Παραθέτουμε σε μορφή παρουσίασης για κατηχητική και σχολική χρήση την διαμορφωθείσα μέσα από την παράδοση, θεολογική ερμηνεία κάποιον σημαντικών εικόνων της Εκκλησίας.