Στην αρχαιότητα η λέξη κόλλυβος αρχικά σήμαινε τον κόκκο του σιταριού, ενώ αργότερα μικρό στρογγυλό νόμισμα. Στην ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία το κόλλυβο έχει τους δικούς του συμβολισμούς. Το στάρι εμπλουτίζεται με ποικιλία καρπών σύμφωνα με τα έθιμα και την παραγωγή κάθε τόπου. Για παράδειγμα πέραν του σταριού που συμβολίζει την αιώνια ζωή, τ’ ασπρισμένα αμύγδαλα συμβολίζουν τα γεγυμνωμένα στ, ο μαϊντανός αντίστοιχα τον τόπο χλοερόν, ενώ τα ρόδια την εκ νεκρών ανάσταση. Εκτός από τα Ψυχοσάββατα, κόλλυβα γίνονται σε μνημόσυνα στις εννέα και στις σαράντα μέρες, καθώς και στους τρεις, έξι, εννέα και δώδεκα μήνες μετά τον θάνατο. Σε πολλά μέρη του τόπου μας, οι δίσκοι με τα κόλλυβα ανάλογα με την επιδεξιότητα της νοικοκυράς, εξελίσσονται σε αληθινά έργα τέχνης, αν και σήμερα τέτοιου είδους δημιουργίες συνήθως παραγγέλονται στα ειδικά καταστήματα μνημοσύνων. Για τις φίλες που θα φτιάξουν μόνες τα κόλλυβα, μπορούν να προμηθευτούν τα υλικά του στολισμού από τα ειδικά μαγαζιά της οδού Αθηνάς.

Υλικά

• ½ κιλό σιτάρι (500 γρ.)
• 2 κούπες ασπρισμένα αμύγδαλα (κομμένα στη μέση)
• 2 κούπες καρύδια χοντροκομμένα
• 1 κούπα φουντούκια
• ½ κούπα φιστίκια Αιγίνης
• 1 κούπα μαύρες σταφίδες
• 1 κούπα ξανθές σταφίδες
• 1 φακελάκι κουκουνάρια
• 2 κούπες σπυριά ροδιού
• 3 κούπες σουσάμι καβουρδισμένο
• 1 μικρό ματσάκι μαϊντανό (πολύ ψιλοκομμένο)
• 10 φυλλαράκια αρμπαρόριζα (πολύ ψιλοκομμένο)
• 2 κουταλιές της σούπας κανέλα (σκόνη)
• 1 κουταλιά σούπα γαρύφαλλο (σκόνη)

Για το στόλισμα

• Άχνη ζάχαρη
• Διάφορα κουφέτα

Εκτέλεση

1. Βάζω το σιτάρι μέσα στο σουρωτήρι και το ξεπλένω καλά-καλά. Κατόπιν το μεταφέρω σε μια μεγάλη κατσαρόλα με μπόλικο νερό και τ’ αφήνω να πάρει μια-δυο βράσεις. Μετά στραγγίζω το σιτάρι και το βάζω να ξαναβράσει με καινούριο μπόλικο βραστό νερό (που έχω ήδη έτοιμο). Μόλις ξαναπάρει βράση χαμηλώνω τη φωτιά και σιγοβράζω μέχρι ν’ αρχίσουν να σκάνε, ν’ ανοίγουν και να μαλακώνουν οι κόκκοι του σιταριού (τους δοκιμάζω συνέχεια).
2. Αμέσως σουρώνω το σιτάρι και το καλοξεπλένω κάτω από άφθονο νερό, για να φύγει η κόλα του. Στη συνέχεια το απλώνω πάνω σε καθαρές βαμβακερές πετσέτες και τ’ αφήνω μέχρι να στεγνώσει εντελώς χωρίς ίχνος υγρασίας (για 24 ώρες τουλάχιστον). Επίσης ξεπλένω καλά-καλά τις σταφίδες, γιατί αυτές του εμπορίου είναι κερωμένες απέξω. Εν συνεχεία τις αραδιάζω πάνω σ’ ένα απορροφητικό χαρτί κουζίνας για να στεγνώσουν.
3. Την επόμενη μέρα ετοιμάζω και τα υπόλοιπα υλικά της συνταγής. Πλένω καλά το μαϊντανό, την αρμπαρόριζα και τ’ αφήνω να στεγνώσουν τελείως. Κατόπιν τα ψιλοκόβω όσο περισσότερο μπορώ με το ψαλίδι της κουζίνας (ή τη μετζαλούνα). Σ’ ένα μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι πάνω σε μέτρια φωτιά καβουρδίζω σταδιακά το σουσάμι με συνεχές ανακάτεμα μέχρι ν’ αλλάξει χρώμα και να σκουρήνει ελαφρά. Αφού κρυώσει το πολτοποιώ σταδιακά στο μπλέντερ (ή στη μουλινέτα) μέχρι να γίνει σαν πούδρα. Τώρα είμαι έτοιμη για να στρώσω τα κόλλυβα. 4. Σε μια μεγάλη λεκάνη βάζω πρώτα το σιτάρι και το αναμειγνύω με τη μισή ποσότητα του σουσαμιού. Στη συνέχεια προσθέτω και τα υπόλοιπα υλικά της συνταγής και τ’ ανακατεύω σ’ ένα μείγμα. Αφού μεταφέρω το μείγμα στην πιατέλα (ή δίσκο) μετά το πατάω με τη βοήθεια μιας λαδόκολλας για να ισιώσω την επιφάνειά του. Από πάνω πασπαλίζω με το υπόλοιπο μισό σουσάμι και πάλι πάτημα με την λαδόκολλα, ενώ στη συνέχεια το πιέζω για να κολλήσει καλά και να καλύψει εντελώς τα κόλλυβα. Μ’ αυτόν τον τρόπο μονώνετε τα κόλλυβα για να μην έρθουν σε επαφή με τη ζάχαρη που ως γνωστόν σφίγγει το σιτάρι.
5. Από πάνω κοσκινίζω μπόλικη άχνη ζάχαρη που θ’ αποτελέσει και το τελείωμα του κόλλυβου. Με νέα λαδόκολλα πιέζω την άχνη, ώστε να δημιουργηθεί μία συμπαγής και λεία άσπρη επιφάνεια, που επάνω της είναι ο σχηματισμός του σταυρού στο κέντρο με ήδη χωρισμένα στην μέση αμύγδαλα, σταφίδες ή κουφετάκια.

Χρήσιμη πληροφορία :

Σε πολλές περιοχές αντί του σουσαμιού χρησιμοποιούνται στραγάλια αλεσμένα ή καβουρδισμένο αλεύρι. Το γευστικό αποτέλεσμα όμως με το σουσάμι, θεωρώ ότι είναι πολύ καλύτερο για αυτό και σας το συστήνω ανεπιφύλακτα.

Συνταγές Ελπινίκης